Debatten en pop-ups

Van een vriend kreeg ik gisteren de vraag of ik diezelfde avond naar een debat aan de universiteit van Antwerpen ging. Het debat ging over het basisinkomen, en werd georganiseerd door een linkse jeugdorganisatie. Ik was te moe om te gaan, had een hele dag gewerkt en te weinig kunnen slapen. Bovendien had ik al drie van de vier sprekers samen bezig gezien in een ander debat over het basisinkomen. In centrum Het Bos in Antwerpen was dat, bij wijze van illustratie van de idee basisinkomen kregen mensen die in het publiek zaten 5 euro mee naar huis en was het een debat met gratis inkom. Toen waren struikelblokken voor de steun aan een basisinkomen het onvoorwaardelijke karakter ervan (want rijken hebben er ook recht op dan), en het idee dat er te veel individualisme aan kleeft. Arbeidsherverdeling in de vorm van bijvoorbeeld een 30 uren week, kreeg meer steun tijdens dat debat. Een volgende keer dat er nog eens zo'n debat plaatsvindt probeer ik opnieuw aanwezig te zijn.
Debatten en andere gesprekken over het basinkomen in het Antwerpse zitten in de lift, dat is ook zo met de zogenaamde pop-ups. Pop-ups zijn economische activiteiten die tijdelijk plaatsvinden op plekken, meestal gaat het over winkels of bars. Op termijn krijgen die plekken dan een andere bestemming, of worden subsidies ervoor terug ontnomen. Pop-ups kunnen maximaal enkele jaren ergens zijn, bijna altijd is het echter korter dan dat. Een klassieke pop-up vorm is misschien wel een rommelmarkt, die is slechts één dag ergens.
Pop-ups houden mensen bezig, maar zijn over het algemeen weinig lucratief. Daarom wantrouw ik ze. Een economische activiteit wordt vaak pas lucratief wanneer ze lange tijd ergens kan plaatsvinden, cliënteel kan dan opgebouwd worden en het aanbod beter afgestemd op de klanten. Vaak ontbreekt het pop-ups aan bekendheid om lucratief genoeg te zijn. Promotie ervoor is duur en vergt veel werk. Bij pop-ups moet er ook een heleboel opgebouwd en niet veel later weer afgebroken worden. Dat is niet altijd even ecologisch, en het is veel werk voor een tijdelijk iets waar best wel wat administratieve rompslomp bij komt kijken. Ik heb het dus niet zo voor de pop-up, hij stimuleert vaak wel buurt- of ander leven, maar ook dat is tijdelijk.
Zo... 1 mei nadert met rasse streden. Ik maak me stilaan klaar voor de volgende actiecampagne.

Jobs, jobs, jobs en werk, werk, werk

Er zijn steeds meer jobs die niet voltijds maar deeltijds zijn. Een interessant fenomeen is dat daar niet zoveel om gemord wordt. Nochtans komen er minder sociale rechten te kijken bij de deeltijdse jobs: minder loon, minder recht op sociale zekerheid na ontslag of bij het op pensioen gaan. Dat er zo weinig om gemord wordt heeft veel te maken met de aard van het werk nu. Voltijdse jobs zijn soms enorm stresserend geworden. Het is moeilijk voltijds werken vol te houden in een steeds complexer wordende en dus moeilijker te begrijpen wereld. Bijleren over die wereld doe je meestal niet tijdens die werkuren maar na de werkuren, als je er de fut nog voor hebt tenminste. Het is een wereld ook waar het computerschermen hebben op de werkvloer steeds meer ingang vindt, en waar competitiviteit op de markt vaak het belangrijkste is voor de werkgever. Die competitiviteit zorgt voor extra werklast: time is money.

In België is het aantal werknemers dat "vier vijfde" werkt meer dan verdubbeld. Het is echter niet omdat men minder uren werkt dat het werk ook lichter wordt, dat is enkel indien het te leveren werk tijdens die uren ook even groot blijft of kleiner wordt. Als een werknemer een taak verricht op 4 uur in plaats van op 5 uur tijd kost het die werkgever minder: hij of zij moet de werknemer immers maar voor 4 uur werk betalen in plaats van voor 5 uur. Daarom heeft een werkgever vaak graag dat de werknemer zichzelf haast tijdens het geleverde werk, liefst met een groot concentratievermogen en een optimale fysieke of mentale gezondheid, want ook belemmeringen of fouten op de werkvloer kunnen de werkgever geld kosten.

Uit een enquête van de federale overheidsdienst Economie blijkt dit:
* In 1999 waren er in België 29.000 mannen met een deeltijds contract van 70-90 procent werken, in 2015 waren dat er 95.000. Bij de vrouwen was er ruim een verdubbeling van 180.000 naar 370.000.
* In 1999 waren er in België 51.000 mannen met een deeltijds contract  van 40-60 procent werken, in 2015 waren dat er 81.000. Bij de vrouwen was er een lichte stijging van 308.000 tot 354.000. 

Ook de deeltijdse jobs van 10-30 procent werken zitten in de lift. Een steeds groter aantal mensen die ik ken combineren bovendien regelmatig jobs: deeltijdse interimjobs met flexibele werktijden bijvoorbeeld.

Een democratische lente?

Ik heb enkele dagen niks geschreven voor deze blog. Intussen wordt Nuit Debout, de beweging  voor meer democratie en sociale rechtvaardigheid, steeds bekender. De VRT bracht zelfs een korte televisiereportage over het fenomeen. Want als het in Parijs regent, dan druppelt het in Brussel. In de VS groeit de verontwaardiging over het gebrek aan echte democratie in het land, en daarmee ook het protest, onder de naam Democratic Spring vooral.
Rutger Bregman, de Nederlandse jonge arbeidsfilosoof, heeft een boek klaar dat vertaald werd in het Engels. In zijn land stevent men af op een bespreking in het parlement over het onvoorwaardelijk basisinkomen. Bregman schreef gisteren: "In de afgelopen maanden is de aandacht voor het basisinkomen wereldwijd geëxplodeerd. Finland heeft een groot experiment aangekondigd, in juni is het referendum in Zwitserland en het lijkt erop dat op 1 januari 2017 de eerste Nederlandse experimenten van start kunnen gaan.
Het wordt, kortom, hoog tijd dat het basisinkomen ook op de agenda komt van de Tweede Kamer."

Het burgerinitiatief Basisinkomen 2018 heeft nu al meer dan 30.000 handtekeningen verzameld. Nog een kleine 10.000 en het basisinkomen zal besproken moeten worden in Den Haag. Een burgerinitiatief is een democratisch middel om een onderwerp direct op de agenda van de Tweede Kamer te zetten. Bij minimaal 40.000 handtekeningen zal de Nederlandse Tweede Kamer het voorstel in behandeling nemen en er ook over stemmen. 

Frans Kerver is één van de ambassadeurs van dit burgerinitiatief voor een basisinkomen. Hij schrijft: "Zijn we elkaars concurrenten (competitiemodel) of geloven we in samenwerking en lotsverbondenheid. Hoe voorkomen we dat steeds grotere groepen mensen onder het bestaansminimum duiken? Eerlijk delen, iets wat vrijwel iedereen in zijn eigen kring automatisch doet, zonder bij na te denken, onvoorwaardelijk; hoe vertalen we dat naar regels en wetten in onze maatschappij? Als we iets willen, hebben we er ook wat voor over, denk ik. Er is geen tekort aan geld, het gaat altijd om de vraag hoe we het geld verdelen." Kerver werd de eerste Nederlander met een (gecrowdfund) volwaardig basisinkomen.
We zijn in het Westen klaar voor een democratische lente, want alles gaat maar achteruit: de klimaatopwarming en de aard van de arbeidsmoraal, het geweld in het nabije Midden-Oosten, het vluchtelingenbeleid en de verrechtsing in Europa, het uitpersen van vele mensen door onder andere fiscale fraude en flexibele arbeidsuren. Ben ik te pessimistisch? Misschien, maar wellicht ben ik gewoon realistischer geworden.

Mythes over het basisinkomen

Het concept basisinkomen kan veel verschillende kanten uit. Vaak wordt er gezegd bijvoorbeeld dat er zowel rechtse als linkse voorstanders van zijn. Dat klopt ook, het is nu eenmaal omdat men er veel verschillende kanten mee uit kan. Bovendien bestaat er steeds meer begripsverwarring over de term basisinkomen. Op Wikipedia lees ik bijvoorbeeld: "Een basisinkomen is een inkomen, gegeven of gegarandeerd door de overheid aan elke burger/inwoner, ongeacht over welke overige inkomsten of vermogen deze beschikt." Hoezo, overheid? In landen als Duitsland, Nederland en België hebben er verschillende mensen een al dan niet volwaardig basisinkomen gekregen, tot stand gebracht van onderuit en dus niet van bovenaf ingevoerd. De voornaamste reden hiervoor is het feit dat overheden ontzettend weinig geïnteresseerd blijven in het basisinkomen. Men heeft getracht het concept van zijn subversieve kantjes te ontdoen, maar dat is niet gelukt.

Nog een hardnekkige mythe : 'het basisinkomen doet afbreuk aan de sociale zekerheid'. Zelf ga ik daar niet van uit, het basisinkomen kan een aanvulling zijn op de sociale zekerheid of er deel van uit maken. In heel veel landen is er nu weinig of geen sociale zekerheid. De invoering van een basisinkomen in die landen kan helpen om de armoede in die landen te verzachten of op termijn zelfs weg te werken indien het om een volwaardig basisinkomen gaat. Terwijl de armste landen blijven kreunen onder de nooit kwijtgescholden schuldenlasten, kan een klein of groter basisinkomen in die landen tot meer welzijn leiden.

Een basisinkomen tot stand brengen kan dus eigenlijk ook als een vorm van sociale zekerheid, een systeem dat nu vaak deels paternalistisch van aard is. Bij een onvoorwaardelijk basisinkomen heeft men dat paternalisme niet. Door de automatisering is er sowieso minder werk te doen. Veel van het werk dat er nu is... het zijn bullshit jobs, om een term van de bekende antropoloog en Occupy activist David Graeber te gebruiken. Het gaat om jobs die niet nodig zijn maar onder andere door de bestaande arbeidsmoraal blijven. Indien we wereldwijd volop zouden inzetten op automatisering en ecologische economie, hoeveel uren werkelijk noodzakelijk werk zouden er dan overblijven? Het is iets waar meer over gereflecteerd mag worden. 

Voor wie meer wil weten over David Graeber en zijn arbeidsethos, hier is een filmpje waar hij meer dan 6 minuten over het basisinkomen in spreekt (Engels).

Nieuwe verontwaardiging

Dit weekend wordt mijn eerste maand basisinkomen afgesloten. In totaal kreeg ik voorlopig 6 euro 25 cent. Dat is veel te weinig voor een volwaardig basisinkomen, dus de volgende keer dat ik voor een eigen basisinkomen ga moet het op zijn minst meer zijn. Actievoeren voor een eigen basisinkomen terwijl het maandelijks verkregen bedrag vermindert, lijkt me immers weinig zin te hebben.

#Panamalekken 
volkeren,
afpersing 
genoeg!

Intussen verhardt de arbeidsmoraal verder in België. Zojuist las ik bijvoorbeeld dat de regering de 38 urige werkweek wil loslaten. Om de pen­si­oe­nen zogezegd "be­taal­baar te hou­den" heeft de re­ge­ring Mi­chel / De Wever bovendien be­slist om de wet­te­lij­ke pen­si­oen­leef­tijd tegen 2030 tot 67 jaar te ver­ho­gen. Ook werd het brug­pen­si­oen afgebouwd. Mi­nis­ter van overarbeid Kris Pee­ters (CD&V) wil het nu mo­ge­lijk maken om het aan­tal ge­werk­te uren op jaar­ba­sis te be­re­ke­nen en niet lan­ger op week­ba­sis. "Er zul­len dus geen over­uren meer zijn. Ook geen over­loon. Men­sen zul­len maan­den aan een stuk lan­ger mogen of zelfs moe­ten wer­ken. Om het dan na­dien te mogen of zelfs moe­ten com­pen­se­ren", zegt vakbond ACV. "Dit is flexi­bi­li­teit op last van de werk­ge­ver, maar met alle last voor de werk­ne­mer. Werk­baar werk is on­leef­baar werk ge­wor­den."

Op 1 mei start ik een nieuwe actie. Wat die zal worden? Ze moet nog verder uitgewerkt worden. Het is niet zeker dat ik al opnieuw voor een eigen maandelijks basisinkomen ga. Intussen werk ik verder aan de verbreiding van het idee wereldwijd basisinkomen van 1 euro of meer. Ik probeer ook verder orde aan te brengen in mijn eigen administratieve soep. Ik vraag me soms af hoe mensen met een burn-out dat doen. Wie ziek is of was krijgt immers een hele papiermolen op zich af.

Ik merk steeds meer polarisering in Europa, zeker in België. Overheden doen hun best om sociaal verzet klein te krijgen, en nieuwe verzetsbewegingen ontstaan uit het niets. Vanuit Frankrijk waait momenteel bijvoorbeeld Nuit Debout over naar België. Sinds woensdagavond bezetten honderden mensen het Barricadenplein in Brussel. Aanwezigen willen er tot laat discussiëren over thema's die hen bezighouden, en de "politiek terug naar de publieke ruimte halen." Nuit Debout ontstond uit de massale protesten tegen de nieuwe arbeidswetgeving in Frankrijk. Deze wordt er momenteel door het parlement behandeld, en dat bracht vorige week zelfs 1,2 miljoen Fransen op de been. De nieuwe beweging doet sterk denken aan die van de Indignants, de verontwaardigden, die nauwe banden onderhield met het uit de VS overgewaaide Occupy en de in Zuid-Europa opgestarte Indignados. Opnieuw is het bezetten van pleinen als politiek maar onafhankelijk protest belangrijk. Prefiguratie, zo wordt het soms genoemd. Directe en radicale democratie op kleine schaal, als mogelijke voorbode van rechtstreekse democratie en politiek debat als een meer grootschalig maatschappelijk fenomeen. Nuit Debout, hou het in het oog. De nieuwe beweging probeert nu ook door te stoten naar andere Europese landen.

Niet zo lang geleden had ik het genoegen Sam-Cossar-Gilbert voor het eerst te ontmoeten, op een tweedaagse studiebijeenkomst over de onderhandelingen rond het handelsverdrag TTIP. Sam schreef een heel lezenswaardige tekst in het Engels over Nuit Debout, voor Roar Magazine. Hier is de tekst terug te vinden.

Janis

De televisiezender Canvas zond onlangs Janis: Little Girl Blue uit. Het is een recente rockumentaire over het leven van muzieklegende Janis Joplin. Ik kende wat van haar muziek, maar wist weinig over haar leven voordat ik de film zag. Het trof me altijd wel dat ze op zo'n jonge leeftijd stierf. Samen met Jim Morrison van The Doors, gitaarvirtuoos Jimi Hendrix, duistere dichter en zanger Kurt Cobain van Nirvana, en de niet zo lang geleden gestorven zangeres Amy Winehouse, behoorde Janis tot de vermaarde Club 27, de symbolische club van jonge muzikanten, die allen op de leeftijd van 27 jaar stierven. Drugsmisbruik had daar veel mee te maken. Het is een mooie documentaire geworden die Canvas uitzond, en een fascinerend tijdsdocument. Vreemd is het dat die hoopvolle jaren zestig toch Club 27 leden voortbrachten. Misschien worden de jaren als rooskleuriger voorgesteld dan ze in werkelijkheid waren. Met de babyboom van na de Tweede Wereldoorlog zette de tegenculturele Amerikaanse en Europese jeugd zichzelf volop in de schijnwerpers in die jaren. Het werden tijdens de tweede helft van de jaren zestig wel hoogjaren voor de alternatieve rockmuziek en jeugdcultuur, maar het werden ook de jaren van gedwongen inlijving in de rangen van het Amerikaanse leger, om in Vietnam te gaan vechten tegen het zogenaamd rode gevaar.
Janis: Little Girl Blue is diepgravend en confronterend. De emotioneel rake stem van muzikante Chan Marshall (Cat Power) laat toe brieven van Joplin postuum door Janis voor te laten lezen in de film. Marshall haar stem doet immers zo sterk denken aan die van Janis Joplin dat zelfs mensen die haar goed kennen tijdens het bekijken van de film vergeten dat het niet Janis is die de brieven voorleest, maar wel Chan Marshall.
Janis Joplin was één van de vele jongeren uit de jaren zestig die hun weg niet vonden in de mainstream cultuur. Haar roots lagen in het benauwende stadje Port Arthur in Texas, waar haar traditioneel levende ouders woonden. Ze was blij daar aan te kunnen ontsnappen, om aan de Amerikaanse westkust, maar onder andere ook in Europese steden als Frankfurt en Londen, te vertoeven. Janis Joplin was niet alleen verslaafd aan drugs maar ook aan het podium, waar ze de eigen zorgen in haar onstabiele, persoonlijke leven kon vergeten door het grote sukses bij het publiek. Het ontbrak Janet aan evenwicht in het leven, ze sukkelde rusteloos van de ene verslaving in de andere, om misschien wel te eindigen als rockster tegen wil en dank. Het ontbrak haar vaak ook aan een geloof in eigen kunnen eens ze van het podium stapte. Wat ze neerzette als jonge vrouw was nochtans een werkprestatie van jewelste. Als blanke vrouw schreef ze zich in in een zangtraditie van meestal zwarte soul- en blueslegendes. Uitgespuwd door de mainstream cultuur zette ze met haar emotioneel sterk beladen lyrics en zangstijl volop mee de Amerikaanse rockmuziek op de kaart. De film laat na het kijken nog enkele prangende vragen onbeantwoord, maar biedt veel inzicht in de arbeidsmoraal, het leven en de psyche van één van de bekendste jonge muzikantes uit de jaren zestig.

Voor wie de film wil zien, dat kan tot begin mei hier.

Niet het OCMW van de wereld zijn

Waar ben ik eigenlijk aan begonnen? Tegenwoordig komt er zoveel werk op me af dat ik wil doen dat ik niet altijd meer goed weet waar mijn hoofd staat. Want waar te beginnen en waar te eindigen? En wat is het beste om vooral aandacht aan te geven? Wat moeten mijn prioriteiten zijn? Mijn begeleidster bij het OCMW zou zeggen: 'dat waarvoor je betaald wordt'. Dat is ook een voorwaarde voor een leefloon: vrijwilligerswerk mag niet in de weg staan van betaald werk, impliciet is daarbij de boodschap 'en dus ook niet van het solliciteren voor betaald werk'.
Zeker in Antwerpen is het OCMW steeds meer in handen van een bestuursmeerderheid die graag de markt laat ingrijpen op het jobaanbod. Men moet zeker niet zomaar rekenen op een door de Belgische staat betaalde job, in de vorm van een artikel 60 job voor leefloners bijvoorbeeld. Mensen die een leefloon willen? Zij worden eerst aangespoord volop te zoeken op de reguliere arbeidsmarkt.
De staat is op sociaal-economisch vlak secundair voor OCMW Antwerpen, wat primeert is de markt. OCMW Antwerpen is dan ook steeds meer N-VA gebied. De in Antwerpen electoraal gezien heel kleine partijen als Open VLD en CD&V hebben hun karretje aan dat van grote broer N-VA gekoppeld: samen uit samen thuis en indien mogelijk een nieuwe rechtse ambstermijn na de gemeenteraadsverkiezingen van 2018. In Antwerpen staat er nu eenmaal te veel op het spel: hier klopt het economische hart van Vlaanderen. In het havengebied van de grootste Vlaamse stad is er de grootste petrochemische cluster van Europa, met bedrijven als BASF, Monsanto en Bayer. De Antwerpse haven is, na die van Rotterdam, de tweede grootste haven van Europa. Elk jaar groeit de economische activiteit in het Antwerpse havengebied aan. Regelmatig sneuvelt er een havenrecord in de nabijheid van de kernreactors van Doel, de oude kerncentrale die standhoudt in een dorp dat door de havenuitbreiding op verdwijnen staat.

De grote opkuis van Liesbeth en Jan

11.232 huurders van sociale woningen verdienen te veel. Dat blijkt uit cijfers van Vlaams minister van Wonen ­Liesbeth Homans. Ja, Liesbeth, van de Nutteloos-Vlaamse Actiepartij. 541 huurders verdienen jaarlijks zelfs meer dan 70.000 euro netto. 
Euh.. "ze verdienen te veel"? Je belast dan die mensen hun inkomens gewoon zo hoog dat ze niet te veel verdienen, toch? Hun huurcontract verbreken gaat niet volgens Liesbeth. "Maar de nieuwe contracten worden tijdelijk." Tegen 1 januari moet de wetgeving over de nieuwe - tijdelijke - contracten rond zijn. Ja, zo kan ik het ook. Is dat dan de kracht van verandering waar Nogal-Vlaamse Arrivisten tijdens de eigen verkiezingscampagne zo prat op gingen?
Het aantal huurders dat boven de maximumgrens van 35.298 euro zit, stijgt jaar na jaar en zo'n 7,5% van de sociale huurders heeft een inkomen boven de maximumgrenzen. Waar is plots die grote kracht van change naartoe? Volgens Liesbeth zijn veel sociale huurders met een te hoog ­inkomen "historisch" te verklaren: "ze vallen onder een oude ­regelgeving. Vóór de jaren 90 werd niet zo nauwgezet toegekeken." Zou historicus en partijgenoot Bart De Wever haar dat ingefluisterd hebben? Dat het historisch te verklaren is? Vóór de jaren 90 was ook Liesbeth te jong om in te kunnen grijpen, en haar partij bestond nog niet, dat is dan de onderliggende boodschap? 
Immobilisme in het beleid heet dat, rond de pot draaien in plaats van een actief beleid te voeren. Geen sociale woningen bijbouwen, niet te veel huursubsidies geven, de armoede als een kanker laten voortwoekeren. "We gaan het daar in Molenbeek opkuisen," zei Liesbeth haar partijgenoot Jan Jambon niet lang geleden. Grote Jan, ook al een minister geworden. Opkuisen, want in de armere wijken van Molenbeek heeft rijke oliestaat Saoedi-Arabië immers te veel impact. Alleen wil de N-VA dat niet gezegd hebben. Slecht voor de Belgische economie zou het zijn om dat te zeggen, want slecht voor de handelsrelaties in het Midden-Oosten en zo. 
Weet je wat slecht is voor de Belgische economie? Alles in het teken van de markt zetten, de kop in het zand steken, sommige oorzaken van de oorlog met IS onder de mat vegen, meelopen in het economische verhaal van de Europese Unie, het Thatcherisme van de Britse Conservatieven verVlaamsen, de sociale ethiek weggommen uit het economische denken.