Sunday, July 24, 2016

Francine Mestrum en de sociale hervormingen

Francine Mestrum, Laureate Prijs Jaap Kruithof 2016, kreeg onlangs die prijs uitgereikt. Deze prijs gaat naar ‘vernieuwende en radicale denkers over een democratische en rechtvaardige samenleving en/of ijveraars voor meer sociale gelijkheid of actievoerders tegen maatschappelijke wantoestanden'. 

Francine Mestrum kreeg de prijs voor haar inzet voor “mondiale sociale bescherming”. Ze hield daarbij een toespraak, hier online te lezen, waarin ze zich opnieuw verzette tegen de invoering van een basisinkomen. Het valt me op dat Francine Mestrum veel wil hervormen: de sociale bijstand, het loonarbeidssysteem en de vakbonden. Ik ben op zich niet tegen die hervormingen, maar zie ze wel als onvoldoende inspelend op de noden van deze tijd. Met de klimaatcrisis die in volle vaart op ons afkomt, en waarvan de effecten vooral op armen afgewenteld worden, zijn er immers grote veranderingen nodig. De term 'sociale hervorming' moet daarom met de grootste voorzichtigheid gehanteerd worden.
De sociale bijstand moet naar juiste waarde geschat worden. Het is momenteel een systeem dat voor meer onheil behoedt door armen, zieken, gepensioneerden en andersvaliden met een inkomen verder te helpen als ze daar meer dan nood aan hebben, maar tegelijkertijd is het een paternalistisch systeem dat al dan niet grote inkomensverschillen mee in stand houdt. De invoering van een basisinkomen als een vorm van sociale zekerheid is volgens mij een hervorming die dat systeem van sociale zekerheid minder paternalistisch kan maken.
Het loonarbeidssysteem is gekoppeld aan het bestaan van geld of munten. In een ideale wereld bestaan er weinig of geen inkomensverschillen. In zo'n wereld is er dus ook geen nood aan geld of munten, maar werkt iedereen naar vermogen en krijgt iedereen naar behoefte in een post-schaarste samenleving. Is zo'n ideale wereld ooit realiseerbaar? Dat wordt moeilijk, maar zeg nooit nooit in dit geval. De ontwikkelingen in de wereld van de technologie bijvoorbeeld gaan snel. Steeds meer technologie komt in de plaats van werk geleverd door mensen. Men kan dat betreuren, en het heeft zeker zijn nadelige effecten, maar het heeft ook het voordeel dat de energie voor geleverd werk in theorie kan verschuiven naar domeinen waarin dat werk meer nodig is, bijvoorbeeld werk in de educatieve of culturele sector.
Wat de Belgische vakbonden betreft: zij worden inderdaad al te vaak onterecht aangevallen, zoals Francine Mestrum ook weet. Men kan die vakbonden proberen te hervormen, maar een probleem bij de vakbonden is onder andere dat zij nog steeds te veel vasthouden aan oude vormen van sociale zekerheid en te weinig gericht zijn op de creatie van een maatschappij met veel minder paternalisme.